Saturday, July 27, 2024

R. Suisa’s 117th Birth Anniversary: A Profile

Date:

EKHON | UKHRUL: Tangkhul ngaleili Naga miyurwui Political Vision talak eina theiva kashap kala Vareli Theithitda Manglarin mashunglak eina raokthui chithei kahai Oja R. Suisawui shalak kahai bio-data kala ana okthuilaga hangmaran kahai teomeikha kachitheina.

  • Kaphara: 4th March (Monday) 1907, Somdal (Shongran)
    – Lairik tamkaphok: 1919, Somdal L.P. School
    – Cl. X matric hi 1932 li Calcutta Universityli 1st Division/Position Eina pass saya
    – 1930 li L.A. (Intermediate Arts) hi Sylhet East Bengal (Bangladesh) li vatama.
    – 1932 li Pudunamai Baptist Church (Mao) li Pastor vasai
    – 27th Dec. 1933 li L. Zingkangla of Tallui li shakzai
    – 1933-34 li Western Tangkhul Circlewui superintendent Pastor sai.
    – 1935 li Hakheiramli vapama
    – 1937 Kangpokpi li oja sai
    – 1942 Somdalli hanunga
    – 1948 li atam chitharan Talloi Hills da zatkasa chiwui eina uncontest Eina MLA Kapangkai
    – 1952 li M.P. zanga chikum makararthuwa
    – 1957 li M.P. election zangda ana kahaowa (1957-1962)
    – 1962 Manipur Naga Council (MNC) ana lingkaya
    – 1964 Naga National Council li vazangda MNC chi merge sahaowa
    – 1967-69 London li Phizoli samkaphang. China kakhavai kazat. East Pakistanli vangaraipamlaga Nagalandli Hankhaung. Naga wuivang awui ningyang tongda ot ungkasa.
    – 1970 Marda kaza kaphok
    – 1971 Awuishim Dimapurli kazat ngaha pamda a zathaora chithang shimkhur mibingli hokhuiserlaga Seiha sakup kahai thili hithada hanga “Nathum saikora ringphalak eina pamsalu ara pangusa, Nathumli Ina paradise li ngaraisara.” Da hanglaga 17th April 1971 thang awui khaksui ngasam haowa.

    ANA OKTHUILAGA HANGKAHAI TEOMEIKHA– Ana London wui eina hanunglaga thangkava ana shitsang kapaiya mikaikhali, “Nagabingva politicsli tada matheivararmana kala manglarinlila thukta mavashungrarmana, athumva khamashunga chila atam chada leilakha bhab matararmana. Atam khara tharanla khokha masakhuithei mana kala ot rashok kahaiwui thili theinaowa.

    – Hakhei ramli kapam atamli thangkha ali vision akha rachitheiya, ana meetei tampakvak yangkhava tharan Meeteiwoshi shimtung khamasai kazingramli hortararik eina phikphik kapshoklaga kahor chi kamamanda khamasai kazingram kazoka, chili munlak eina khayang tharan hingpit kahai sinapanwui Cross akha mathingrik eina chitheiya. Chi kathei ngashada awui ningli Meeteinao bingla Jishu Christali Khuísangda Vareshi sahaoki kajinada theikhui ngasaka, Chieina Meetei tampakli Christawui kapha chanpao hashok khavai Missionary chihosanglu da hangthihai.

– Meetei tampakli missionary chiholu chihaoda R. Suisa Trust na 2004 wui eina Meetei Missionary akha Mr. Salam Basant Luwang, hoda Christali theitit kahai kala chikatchaokahai ali nganaotalei awui atamli Mi 284 li rahikmihaira kala ana church kathum yangsangda khaleina.

– ”Ina Seijui kahaka akha kap khuilaga shimli khuiunga. Kha chichang chili policena ratukkhui haoda sa Chí ngahomkhala kashai masamphang thuwa.” Tui chi shalaga K. Mingthingna, “Oh Taosa, chiwui vang Wuk makhanang alu. Meetel Puyali hithada kapi haili; atam akhali kaphungnao akhana sa kahaka akha Kapkhuira kha kakapa chi sa chiwui amarim akha nida mashaikhui mara. Chithada rashok hairakha Manipur tampak eina Manipur kaphung ngapak haora kaji atam nganaihaira kaji theiluda kapihaili.”

– Atam akhali Tangkhul li Homeguard kahaiwui kachot kachungkha samphang haoda Tangkhul wui pastors, christian workers bing Nagaland li kalaga ojali rasamphanga. Athum zatkahai thili ojana hithada hanga. “Khaleilaga Tangkhul Reverend kachungkha shokhaora. Athum chiya Mangla katharana ordain sakhami reverend chiyakha mazangsamara, Athum kalattawui akahur eina reverend kakhuina chungkhamei ngasara. Athumva reverend chi certificate lah diploma sada khuilaga otpam samphang khavai sara. Athumli ningasharlu. Athumna Bible eina Laa paituli khuiphunglaga zatung zatva sada otpam phazatra, Athumna Association, Church, Longnao hkt. rotmarat ngasakra. Athumwui ningrinva otpam samphangkhavai lah kathana sakhavai maya.” Ana “Otpam samphangkahaiya mi kaikhava awui otpam chi machiho khavai michang khomlaga otsara. Makathei makhameiya bingli khomkhuilaga athumwui groupli razangkhavai kala ana kathana sakhavai khomzatra” da hanga.

– Ojana M.P. kasa atamli Pandit Jawaharal Nehru, Indian Prime Ministerna Hithada hanga. “R. Suisava Parliament House liya Congress wui awonla awona kala kashatla kashatna.”

– Thangkhava ojali sheba kasabingli chili ana hithada tamchitheiya, “Paihurva ngara, kalomva ngara, chinkala ngara ina kahang tui hi ningkachang eina nganakhuilu:-
1. Mikmangamirang lakha eina tangda yurwui vang seiha kasa mangasampaimara.
2. Ina nathumli sachithei kahai laabing chi salaga mibingli pao tamchithei zatlu.
3. Foreignwui eina yaron khamatha mati ungzangdalei; yaron ngala kachungkha athumli shurthuihaora. Khanuithot chungna shiman haipaishina, khanuithotwui vang seiha samilu. (Foreignwui eina yaronao mati kaji hi aruihonwui ari arai number 4 li kahangra da khuiya). East Pakistan eina hankhaung atamli ana lasem akha kapiya Laa hi S.K. Daniel, Chingjaroina akhano kapisangmiya.)
4. Nathum masot khuikhavai masalakla shatphunglaga otram ngathalu.
5. Jishuna okathuili khara hi ali otram ngathami khavai kharā maningmana, kha mibingli otram ngathami khavai kharāna. nathumla mibingli sheba samilu.
6. Ngalunggui akhon mashokmana. Nathumla akhon mashokla otram ngathulu.”

“O, kayakha wukakhanang khala! I mathiranglakha yur wui maram hi iwui wuklungli khalei katonga Pukchao (Th. Muivah) li hangmihaisi kaja I penlakra.”

East Pakistan eina hankhaung atamli ana lasem akha kapiya
Laa hi S.K Daniel, Chingjaroina akhano kapisangmiya.

“ROTMARAT, ROTMARAT, OKATHUI ROTMARAT”

1. “Rotmarat, Rotmarat, Okathui Rotmarat”
Wuishong yashong kuimareida rotmarat,
Yangtamilu, miyur miyur ngahandalei
He! Proho, Namanglana tamashitmilu.

Seihã sali, sonthuimilu, sonthuimilu,
Ining chotnaí ngashun ngaya ining chotnai,
Yangtamilu sipkasa, sipkasana.
Chingri kahai malei, chingri kahai malei,
lyavo, Proho chingri kahai maleima,
Prohona raki kaji ‘tam chi leifala?

2. Pemhaíra, pemhaira moreina pemhaira,
Ningli yuishat yangshatna pemting haira,
Yangtámilu kuimareida kakhanang mang,
Okathui hi ngama ngashaothat haorali.

3. lyavo, iyavo, kharingpong matheithu,
Ngapeohaowa, moreina ngapeohaowa,
Matheithu, matheithu, I Zion matheithu,
Ngaronthatra, I Zionli ngaronthatra.

(Source: R. Suisa Trust)

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here

Advertisement

Share post:

Subscribe

Advertisement

Popular

More like this
Related

Chihui Group launches Ukhrul’s first digital printing press and book publishing house

EKHON | UKHRUL: Paving the way to printing business...

St. Joseph College, Ukhrul hits exceptional achievement

EKHON | UKHRUL: The recent declaration of the Manipur...

Border wui rai khiwuivang NAGA yur wuivang strategic sameithui kachi rai ngasahao?

EKHON |UKHRUL: Indo (Naga)-Burma border areas li Kuki kala...

St Joseph Colleges welcomes new students with Comprehensive orientation Programme

EKHON | UKHRUL: St. Joseph College organized a two-day...